Zo bladerend door de krantenarchieven kwam ik op een aantal verwijzingen naar een luguber incident in Rotterdam. Het eerste bericht stond in een krant in Leeuwarden.
Leeuwarder Courant 4 aug 1900
Even later in het Rotterdamsch nieuwsblad het berichten van overlijden van A.L. Nouwens van 16 maanden.
Rotterdamsch nieuwsblad 6 aug 1900
Adrianus Laurentius Nouwens is op 15 mrt 1899 in Rotterdam geboren. Hij is de zoon van Johannes Christianus Nouwens (Rotterdam 1876 – ?) en Maria van Rij (Nieuw Hellevoet 1877- Zeist 1956). Ze zijn afstammelingen van Adriaen Jan Nouwens en Maria Sprangers (getrouwd 1699 in Waspik) en komen dus uit de tak van Loon op Zand.
Voor de specialisten: de kleine Adrianus is mijn zesde neef in de tweede graad.
Oostmolenstraat bij de Valkensteeg, uit het zuiden gezien – stadsarchief Rotterdam.
In 1901 wordt geklaagd over de verkeersdrukte in Rotterdam. Een bezorgde bewoner verwijst naar meerdere incidenten en draagt oplossingen aan.
Rotterdamsch nieuwsblad 06 mei 1901Gezicht op het Boerensteiger bij de Valkenbrug en Valkensteeg – Stadsarchief Rotterdam
Later staat hier het Asta theater aan de Hoogstraat. Onze oosterburen laten hier met hun bombardementen niets van over. Hierdoor is de Valkensteeg verdwenen.
Ook in het jaar na het ongeluk, op 13 feb 1901 krijgen Jan en Maria nog een zoon. Ze noemen hem opnieuw Adrianus Laurentius. Deze jongen kiest voor een militaire carrière en is daarin zeer succesvol. In 1930 is hij lid van het le. Garnizoensbataljon van Celebes en Manado.
De Tijd : godsdienstig-staatkundig dagblad – 02-05-1939Command transfer. Promotion. On April 5, a battalion of Tjakara’s in Sumenep, Madura moved to the APRIS. The Ned. Force Commander in East Java, Gen. Oh, Maj. J.A. Scheffelaar put the 710 man under command of the military Governor of East Java, Kol. Sungkono. KB 48. The Lt.Kol. Nouwens of the A-Division wishes the newly promoted KNIL sergeant Aman (now First Lieutenant Aman) luck with his promotion. Date: {1946-1950} Location: Indonesia, Indonesia, Java, Madura, Dutch East Indies, Sumenep
Adrie behoorde tot de Nederlandse groep in Colditz die bestond uit 68 officieren en 1 stoker 2e klasse. De meesten van hen waren KNIL-officieren [KNIL = Koninklijk Nederlands Indisch Leger] die hadden geweigerd de Erewoordverklaring te ondertekenen en daarom krijgsgevangen werden gemaakt. Na een verblijf in een aantal andere kampen arriveerden de Nederlandse militairen op 24 juli 1941 in Colditz.
Na zijn pensioen word hij aangesteld als hoofd Bescherming Bevolking van de A-Kring Rotterdam, Schiedam en Vlaardingen.
Het steegje van het bizarre ongeluk in 1900 bestaat niet meer maar de bezorgde bewoner heeft zijn zin gekregen. Het gebied rondom de Oostmolenstraat is in 2019 uitsluitend voor voetgangers.
Holima is de NV Hollandsche Ingenieurs Maatschappij. Opgericht in 1920.
Het adres is Prins Hendrikkade 181 in Amsterdam. Dit adres bestaat niet meer. Het is tegenwoordig precies de doorgang van de IJtunnel onder de Hendrikkade.
Het apparaat wat ze verkopen is van Duitse oorsprong, van de firma Escher Wyss Werke Lindau G. M. B. H.
Vandaag was ik wat aan het bladeren en vond ik ene Cornelis Nouwes. Waarom zou de beste Kees niet meer de tweede N in zijn naam gebruiken en zijn vader wel? Cornelis is geboren in 1850, zijn vader in 1816, beide ruim na de introductie van de burgerlijke stand waarin de namen redelijk stabiel en leesbaar zijn vastgelegd.
Cornelius Nouwens is geboren op 20 jun. 1816 in Dussen en overleden op 6 mrt. 1891 in Dussen. Hij huwde Joanna van Baardwijk. Joanna overleden op 14 mei 1873 in Dussen.
Kinderen van Cornelius Nouwens en Joanna van Baardwijk:
Kinderen van Cornelius Nouwens en Joanna van Baardwijk [Nouwens]
i.
Petrus Nouwens is geboren op 30 mei 1843 in Dussen.
ii.
Antonia Nouwes [tr. Verbunt] is geboren op 3 sep. 1845 in Dussen en overleden op 21 apr. 1903 in Dussen.
iii.
Cornelia Nouwes is geboren op 12 mrt. 1849 in Dussen.
iv.
Cornelia Nouwes is geboren op 12 mrt. 1849 in Dussen.
v.
Cornelis Nouwesis geboren op 18 okt. 1850 in Dussen.
De enige mannelijke Nouwes van deze generatie trouwt op 2 mei 1878 in Dussen met Adriana van den Broek. Ze zijn niet zo fortuinlijk. Van hun zes kinderen wordt er één ouder dan een jaar.
Kinderen van Cornelis Nouwes en Adriana van den Broek [Nouwes]
i.
Cornelis Jacobus Nouwes is geboren op 18 feb. 1879 in Dussen en overleden op 5 nov. 1880 in Dussen.
ii.
Jacobus Cornelis Nouwes is geboren op 24 jul. 1881 in Dussen en overleden op 1 mrt. 1882 in Dussen.
iii.
Cornelis Nouwes is geboren op 26 apr. 1884 in Dussen en overleden op 22 apr. 1885 in Dussen.
iv.
Jacobus Cornelis Nouwes is geboren op 13 mrt. 1886 in Dussen.
v.
Johanna Maria Nouwes is geboren op 28 aug. 1887 in Dussen.
vi.
Maria Johanna Nouwes [tr. Brenters] is geboren op 28 jun. 1889 in Dussen.
Maria huwt Adrianus Brenters op 15 nov. 1926 in Dussen. Ik kan nu geen kinderen vinden maar de kans dat ze Nouwes heten is niet groot. Maria overlijdt in 1962.
En daarmee lijkt de variant Nouwes, even afgezien van eerdere schrijffouten, uit te doven.
In het Weekblad van den Noordbrabantschen Christelijken Boerenbond, 1902, no 191, 06-09-1902 vinden we een stukje tekst over een contract tussen de boerenbond en Cornelis Nouwens, vleeschhouwer uit Standdaarbuiten.
Verder deeld zijn Eerw [red: G.v.d. Elsen, collega van Johannes Nouwens, broer van de vleeschhouwer…] mede dat hij als rector gymnasium te Heeswijk zijn ontslag heeft aangevraagd en verkregen, zoodat hij zich in ’t vervolg alleen aan de belangen van den Boerenbond kan wijden; vervolgens dat de Boerenbond in de een persoon heeft gevonden die de vette kalveren voorde boeren naar Bierman zal opzenden een contract, dat hier wordt afgedrukt.
De Ondergeteekende C. Nouwens van beroep vleeschhouwer te Standdaardbuiten en de Firma Biermanen Co. veehandelaar te Rotterdam verklaren bij dezen, een overeenkomst aan te gaan ; Als volgt.
Art I. Eerste ondergeteekende C, Nouwens neemt de verplichting op zich al de kalveren welke hem in het westelijk gedeelte van Noordbrabant, door de leden van den Christelijken Boerenbond geleverd zullen worden, door de firma Bierman en Co. te Rotterdam te laten verkoopen ; Hiervoor ontvangt hij eene vergoeding van f3,00 per stuk waarvan aan de Firma Bierinan en Co. door eerste ondergeteekende f 1.75 wordt afgedragen. Tevens neemt hij de verplichting op zich de kalveren franco station of wal te Rotterdam leveren. Art, II. De tweede ondergeteekende Bierman en Co. verplicht zich al de kalveren afkomstig van de leden van de Christelijke Boerenbond van westelijk Noordbrabant hem door tusschenkomst van den heer C. Nouwens toegezonden, te ontvangen en aan de hoogst mogelijke waarde te verkoopen, en hen prijs daarvan middelijk of onmiddelijk, uit te betalen aan den eersten ondergeteekende. Verder verbind zich tweede ondergeteekende geen kalveren uit westelijk Noordbrabant te accepteren, dan uitsluitend door tussenkomst van eerste ondergeteekende. De duur dezer overeenkomst zal loopen over een jaar ingaande op 15 Sept. 1902. Aldus opgemaakt en onderteekent 30 Aug. 1902.
Vandaag in het nieuws dat Delpher, het kranten archief van de KB een grote verzameling tijdschriften heeft toegevoegd. Zo ook een aantal jaargangen van de Katholieke illustratie. Dit heeft mijn interesse omdat AC Verhees heel wat illustraties, eerst houtgravures, later foto’s, voor de KI maakte. Maar ook omdat Dr. Johannes Nouwens veel genoemd wordt. Zouden er van hem ook foto’s zijn? Uiteraard.
Een zoekactie in het Krantenarchief Tirol gaf een aantal resultaten. Één voor 1920 waarbij Prof Nouwens in functie is als adviseur van de middenstandsvereniging. Een aantal rondom zijn activiteiten als vice-president van de vereniging “Pro Cultura”. Het meest interessante artikel is de oprichting van de naamloze vennootschap “Veritas” Travel Office, Car Rental, gevestigd in Merano.
Een kleine bijvangst bij het zoeken in een Italiaans krantenarchief: in de lokale krant Alperzeitung van 4 maart 1933 wordt melding gemaakt van een kunsttentoonstelling in dan Haag.
Een kopie van het wikipedia artikel wat ik over ons beroemde familielid schreef.
Johannes Petrus Nouwens (Klundert, 2 januari1875 – Merano, 20 januari1968) was norbertijn, medeoprichter en adviseur van de R.K.Middenstandsvereniging “De Hanze” en bedenker van de Hanzebank. Vanaf 1910 was Nouwens procurator-generaal van de Orde der Norbertijnen te Rome. Hij trad in 1923 na onenigheid en geruchten uit de orde en woonde dan met zijn levenspartner Mary Ann van Hoytema in Merano waar hij werkte aan het ontwikkelen van het toerisme in Zuid-Tirol.
Een borstbeeld van dr. J. Nouwens, vervaardigd door August Falise Foto Hans Nouwens – Eigen werk, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=83205121
Geestelijke adviseur R.K.Middenstandsvereniging “De Hanze”, bedenker van de Hanzebank
1903
medeoprichter van het Institut International pour l’Etude de Problème de Classes Moyennes te Brussel
1904
lid van de staatscommissie voor den Handelsdrijvenden en Industrieëlen Middenstand
1908
lid van de Commissie voor Middenstandsenquête
1910-1920
Procurator-generaal van de Orde der Norbertijnen
1920-1968
Adviseur toerisme voor de stad Merano en de regio Zuid-Tirol
Familie
Nouwens is de zoon van Petrus Nouwens (1842-1877) en Adriana van Elewout (1835-1920).[1]
Heeswijk en de middenstand
Nouwens studeerde eerst in Turnhout en daarna op het college te Berne in Heeswijk. In 1893 trad hij in in de Abdij van Berne van de orde van de Norbertijnen. Zijn kloosternaam was Josephus. In 1897 ging hij als eerste abdijlid te Rome studeren, hier werd hij ook in 1899 tot priester gewijd. In 1901 promoveerde hij bij de Pauselijke Gregoriaanse universiteit in Rome in de theologie.[2][3]
Na op de opleiding te Heeswijk docent te zijn geweest, startte hij op verzoek van mgr. W. van der Ven in het sociale werk als adviseur van de Katholieke Middenstandsvereniging in het bisdom van ‘s-Hertogenbosch. De eerste algemene vergadering van “De Hanze” werd belegd op 25 april 1902.[3] Bij de oprichting van de andere diocesane bonden en plaatselijke afdelingen was hij steeds betrokken. Ook was hij hoofdredacteur van het orgaan “De Hanzebode”.[4]
In 1903 was hij medeoprichter van het Institut International pour l’Etude de Problème de Classes Moyennes te Brussel, in 1904 werd hij lid van de staatscommissie voor den Handelsdrijvenden en Industrieëlen Middenstand en in 1908 lid van de Commissie voor Middenstandsenquête.[3]
Nouwens werkte in deze periode aan de oprichting van een bank speciaal voor Katholieke middenstanders. De “Hanzebank” moest middenstanders voor het eerst toegang geven tot krediet. Om in aanmerking te komen voor een overheidssubsidie besloot men pragmatisch om ook niet-katholieken toe te laten tot de bank. Dit was in de lijn van het antwoord op de vraag van Nouwens aan Paus Leo XIII nog voor het oprichten van de middenstandsbond, “als het kan R.K., anders Christelijk”.[5](pagina 80) De bank ging in 1925 failliet, vele middenstanders verloren hun geld. De krant “de Echo van het Zuiden” publiceerde op 18 februari 1925 een uitgebreid verslag van het faillissement.[6] In 1927 fuseerden de resten van de bank met andere banken tot de Nederlandsche Middenstandsbank om uiteindelijk deel te worden van het huidige ING.
In 1910 werd Nouwens procurator-generaal te Rome. In deze functie woonde hij op het adres Monte Tarpeo 54. Als procurator had hij meerdere audiënties met Paus Pius X die Nouwens’ werk voor de middenstand waardeerde en stimuleerde. Nouwens reisde veel en schreef regelmatig artikelen over zijn audiënties in Nederlandse kranten.
In het het klooster Mariënburg vond, volgens hun eigen journaal, in 1916 [5](pagina 24) “een indrukwekkende plechtigheid plaats in onze kapel. Dr Nouwens diende het H.Doopsel toe aan ene bekeerlinge, eene zeker mejuffrouw Hoitema.”
In 1920 nam hij ten gevolge van zijn zwakke gezondheid ontslag en ging wonen in Merano. Hij werd verordonneerd naar een klooster in Schlägl te komen, wat hij, onderbouwd met een voorschrift van de dokter, om gezondheidsredenen weigerde. Als gevolg van geruchten voelde hij zich gedwongen in 1923 uit te treden. Wat de daadwerkelijke reden van Nouwens aanvraag voor reductie ad statum laicalem was is onduidelijk. Het lijkt er op dat de vermeende relatie met Mary Ann van Hoytema, en dus schending van het celibaat, gebruikt is als een eenvoudig excuus terwijl er een groter geheim achter zit. [8]
Merano en toerisme
In Merano was prof. dr. Johann Josef Nouwens actief bij het ontwikkelen van het toerisme van de stad en de regio Zuid-Tirol. Hij woonde vanaf 1922 in een villa met de naam Saxifraga, tegenwoordig een luxe restaurant. Na de watersnoodramp van 1953 gaf Nouwens een reeks lezingen om zo circa fl. 100.000,- aan steun op te halen.[3] Na de Tweede Wereldoorlog normaliseerde de vertroebelde relatie met de abdij in Heeswijk langzaam. [8][9] Via zijn goede contacten met zijn “neef” en abdijgenoot O. Praem. Florentinus (Huub van Bavel) worden zijn archieven overgedragen aan de abdij. In aanvulling op zijn eerdere testament uit 1915 beloofde hij dat na zijn dood ook zijn luxe villa zal toekomen aan de abdij. [8]
Op 20 januari 1968 overleed hij te Merano waar hij begraven werd samen met zijn eerder overleden levenspartner Mary Ann van Hoytema.[3][10]
In een artikel geschreven na zijn dood schreef Alphons W. v.d. Hurk O. Praem.:[3]Johan Nouwens, geboren op een moment, toen de kruitdamp van de zouaven nog maar amper was opgetrokken, heeft zijn leven lang iets gehad van hun vechtlust en verbeten katholieke trouw. Dat weerspiegelde zich heel zijn leven, en het was dezelfde mentaliteit die hij destijds fixeerde in een voor hemzelf gekozen strijdkreet: “Sempre avanti, l’occio al Christo”! te vertalen als “Immer vooruit, met het oog op Christus”!
Archief en onderzoek
In de jaren na zijn dood wordt onderzoek gedaan in zijn persoonlijk archief dat in 2019 openbaar werd gemaakt.[11] Zo werd de geheimzinnige kwestie over zijn uittrede beschreven als illustratie in een artikel over de Romeinse Curie.[8]
De documenten die betrekking hebben op de exacte reden tot de uittreding in 1923 bleken na zijn dood zorgvuldig vernietigd. In een brief van juli 1970:[5](pagina 50/51)“Uit al die brieven is niet af te leiden wat de eigenlijke oorzaak is. … Toch blijkt uit de brieven van Nouwens dat er twee twee personen zijn die kennis hebben van de werkelijke oorzaak van zijn val, n.l. Prior Ondersteijn en Abt Schächinger. Aan de laatste vraagt hij alles wat betrekking heeft op het geheim te verbranden. Prior Ondersteijn vraagt hij uitdrukkelijk het grote geheim toch nooit te openbaren. Hij spreekt zijn grote angst uit dat het ooit openbaar zou worden. Nu ontbreken hier in het archief inderdaad juist de stukken en brieven welke binnengekomen zijn tussen januari 1920 en de komst van prelaat Noots. Nu zijn naderhand hier in het archief stukken terecht gekomen van het H.Officie, waar in zijn veroordeling wordt vermeld. Ik heb deze stukken ook doorgenomen en weet nu wat zijn geheim is. Maar daar dit een zuivere gewetenskwestie is, geloof ik dat men daarvan niet zomaar gebruik kan maken. Waarom zou men de goede naam van iemand moeten schaden? … Naar mijn mening moeten wij deze zaak van vijftig jaren geleden laten rusten. Wat hebben wij eraan de nagedachtenis van iemand te schenden?”
Naar aanleiding van het vorige verhaaltje over de familie Nouens stuurde Marcel Vermeulen me een uitgebreid geïllustreerd verhaal over de familie van zijn moeder, een Nouens.
Cornelis Elizabethsz Nouens is schoenmaker. Hij huwde Geertruida Maria Duffels op 25 okt. 1882 in Delft. Geertruida Maria, dochter van Petrus Cornelis Johannes Duffels en Jacoba Cornelia Peterse, is geboren op 23 maart 1855 in Delft.
