Een ogenschijnlijk groot succes.
Het pallet diensten breidt uit: obligaties, uitvoeren van effectenorders op de beurs van Amsterdam etc.
Ook is er sprake van een hypotheek-bank en een borgmaatschappij voor credieten zonder borgstellingen. Een riskante zaak lijkt me.
Nieuwe Tilburgsche Courant 17 maart 1916: Verslag van de buitengewoon centrale vergadering van de Hanze, de dag er voor.
punt 4 van de agenda: Uiteenz. van de inrichting en de werking der Hanze-hypotheekbank. Een dergelijke bank in eene instelling die geld uitleent, en tot zekerheid van de verleende credieten zouder uitzondering hypotheken bedingt. Het geld hiervoor vindt de bank in haar aandeelen-kapitaal en in de uitgifte van pandbrieven. Ook voor de Hanze is een dergelijke bank na rijpe en breede beraadslagingen, opgericht. Zij is nuttig door haar sociaal doel, door de te maken winst niet enkele hypotheekgevers, beschikbaar te stellen, door haar samenwerken met de Hanzebank en door de bizondere wijze van aflossing, die een bank en niet particulieren mogelijk is.
Bovendien is zij noodzakelijk omdat er dringende behoeften aan kleinere hypotheken bestaat.
Spr. behandelt hierna de mogelijkheid der oprichting. Dit is afhankelijk van de behoeften aan hypotheeken en van de mogelijkheid aandeelen en pandbrieven te krijgen. Behoeften aan hypotheken is er, hetgeen honderden millioenen zeggen die er opgegeven worden, geld voor aandeelen en pandbrieven is er eveneens tengevolge de vele oorlogswinsten, getuige de milioenen deposito’s van de Hanze-Bank en haar omzet in 1915.
Spr. resumeert zijn rede en zegt, dat een Hanze-Hypotheekbank er moet komen, omdat zij nuttig noodzakelijk en mogelijk is.
De Telegraaf 17-09-1916
Binnenland. Naamlooze Vennootschappen.
(Staatscourant no. 226).
Hanze-Borgmaatschappij, te ‘s-Hertogenbosch. Doel: de financiële en sociale belangen van de leden en hospatant-leden der R.-K. Middenstandverenigingen in Nederland te behartigen en te bevorderen overeenkomstig de beginselen van den R.-K. godsdienst. De vennootschap tracht dit doel te bereiken: a. door het aangaan van borgtochten ten behoeve van natuurlijke en rechtspersonen die, aangesloten bij eene bisschoppelijk erkende middenstandsrvereeniginsg, bedrijfscrediet wenschen te bekomen van eene in Nederland gevestigde Hanzebank: b. door het verstrekken van borgstelling aan personen die rekenplichtig zijn aan leden of aan eenige Instelling der onder a van dit artikel genoemde middenstandsvereenigingen. Kapitaal: ƒ 250.000, verdeeld 500 aand. van ƒ 500. Bestuursleden: L.J.D. van der Veen. mr. Hengst, C.M. van den Broek, J.C. van Beek, en mr. J.C.A.M. van de Mortel.
De Utrechtse bank wordt per 1 januari 1917 een NV. Ook besluit men Koninklijke goedkeuring aan te vragen.
In 1920 schrijft men in Tilburg in een adresboek over de Hanzebank het volgende. Later zal blijken dat in 1916 al gewaarschuwd is voor wanbeheer.
Crediet Vereeniging „De Hanzebank”.
Maatschappelijk Kapitaal fl 5 000.000.—, waarvan geplaatst en volgestort circa fl. 4.000.000. .
Hoofddirectie en Centrale Bank te ‘s-Hertogenbosch, Schapenmarkt 6.
Telefoon No. 596-818-825.
Bestuur :
M. A. Völker, Burgemeester te Veghel, Voorzitter.
P. Eras, Groot-Industriëel Tilburg, Onder-Voorzitter.
L. v. d. Steen, Ontvanger der Godshuizen te ‘s-Bosch, Secretaris.
J. A. J. v. Heijst, Burgemeester te Baardwijk, Lid.
Th. Spierings, Comm. in Effecten te St. Michielsgestel, Lid.
Raad van Toezicht:
Mr. P. Sopers, Groot-Industriëel ‘s-Bosch, Voorzitter.
Joh. H Schoenmakers, Afgev. Hoofdbestuur der Hanze in het Bisdom ‘s-Bosch te Geertruidenberg.
Onder-Voorzitter W. v. d. Kar, Afgev. Hoofdbestuur der Hanze m het Bisdom Breda te Steenbergen, Adviseur.
Jac. van Oor, te Roermond, Adviseur.
J. C. v. Beek, Burgemeester te Deurne, Adviseur.
Geestelijk Adviseur : Dr. van Beurden, te Heeswijk.
Rechtskundig Adviseur: Mr. I. A. Swane, Advocaat en Procureur, Lid der Tweede Kamer, te ‘s-Bosch.
Bijbanken te :
‘s-Hertogenbosch, Breda, Roosendaal, Eindhoven, Bergen op Zoom, Helmond, Veghel, Druten, Nijmegen, Roermond, Raamdonksveer, Cuijk a.d. Maas, Boxtel, Dongen, Boxmeer, Venray, Weert, Hulst, Waalwijk, Echt, Kaatsheuvel, Oss.
Correspondentschappen te :
Alphen en Riel, Gilze en Reijen, Hilvarenbeek, Udenhout, Loon op Zand, Baarle-Nassau, Oisterwijk, Best, Budel, Drunen, Etten en Leur, Geertruidenberg, Gemert, Helvoirt, Kerkdriel, Klundert, Lage Zwaluwe Leeuwen, Maasbommel, Made, Mill, Nieuw Vosmeer, St. Oedenrode, Oirschot, Oosterhout, Oud Gastel, Oudenbosch, Schijndel, Steenbergen, Uden, Valkenswaard, Wagenberg, Waaroij, Waspik, Zevenbergen, Zevenbergsche Hoek, Hoensbroek, Horst, Reuver, Sevenum, Deurne, Haaren, Heijthuteen, Moergestel, Nederweert, Posterholt, Susteren, Swalmen, Thorn, Blerick.
Bijbank te Tilburg
Directeur : C. Kaag,’ Paleisstraat 6.
Procur.: H. van Loon, Piusstraat 1, R. van Nunen, Telephoonstraat, J. Panis, Bossche weg.
Hoofddirectie :
Algemeen Directeur : M. Verberk.
Afdeelingsdirecteuren : H. van Rooij, H. v. d. Velden, en M. Bäumchen.
Bijz. Procuratiehouders: P Helsloot, W. Verbeke, C. J. L. Strijers.
Accountant: J. J. M. H. Nijst, Nijmegen.
In het jubileumnummer van “De Nederlandsche Hanze” schrijft Struycken in 1922 over het onmisbare vertrouwen, het goede beheer door de bestuurders die con amore en pro Deo hunne functiën vervullen. Tja…
Samenvatting levensloop Hanzebank
Huber van Werkhoven schrijft in Perfinpost nr. 96, februari 2011 een mooie samenvatting van de levensloop van de Hanzebank.
Omstreeks 1900 was het voor een kleine middenstander bijna onmogelijk om krediet te krijgen. De winkeliers leefden immers doorgaans uit de la en konden onvoldoende garanties geven. Grote banken beperkten zich tot het verstrekken van grote kredieten aan handel en industrie. In 1902 richtte de norbertijner pater J. Nouwens een vakorganisatie op voor de r.k. middenstander: ‘De Hanze’. De naam verwees naar het verbond van Noord-Europese handelssteden, dat in de middeleeuwen zo beroemd was geworden. Rond de eeuwwisseling keek men in Brabant veelal met heimwee terug naar dat tijdperk van katholieke bloei.
De bond van Nouwens stichtte vervolgens in 1908 zijn eigen bank- en credietvereniging: ‘De Hanzebank’. Hoofdzetel werd ’s-Hertogenbosch. Doel was krediet geven aan kleine middenstanders,
tevens begeleiding en advisering. Het was een vereniging, waarbij de leden aandeelhouders waren.
Uitgangspunt was onderlinge waarborg en christelijke solidariteit. Algemeen directeur werd M. Verberk. Deze was daarnaast ook nog directeur van een assurantiekantoor en eigenaar van sigarenmagazijn ‘Cuba’ in de Hinthamerstraat. Hij kon het zo mooi formuleren: ‘Het doel van de Hanzebank is niet, zoals bij particulieren, geld te verdienen, maar elkander te ondersteunen en voort te helpen, dus verheffing van den middenstand.’ Met steun van de geestelijkheid werd het een enorm succes. In 1922 had de Hanzebank Den Bosch voor haar ruim 6000 leden/aandeelhouders een net van 21 bijkantoren en 77 agentschappen in heel Zuid-Nederland. In het overwegend agrarische Noord-Brabant was alleen de Boerenleenbank groter.
Nederland handhaafde tijdens de Eerste Wereldoorlog van 1914-1918 zijn neutraliteit, maar had wel last van de stagnerende economische ontwikkeling. Er was weliswaar geld. Maar er konden geen grondstoffen worden geïmporteerd. En daardoor was er gebrek aan industriële investeringen. Juist in die moeilijke tijd trad De Hanzebank buiten haar eigenlijke taak en functie: ze ging speculatief ‘beleggen’ en riskante grote kredieten verstrekken, liefst bij familiebedrijven van bestuursleden van de bank. Ook zette men kostbare, prestigieuze bankgebouwen neer. In 1916 waarschuwde de accountant al voor de risico’s. De Nederlandse Bank liet zich dat jaar kritisch uit over het gebrekkige beheer: het bestuur van de Hanzebank is ‘in onbekwame handen’
Na de oorlog brak ook in Nederland weldra de crisis uit. De omzetten daalden. Daardoor konden de middenstanders hun investeringen en belastingen niet meer afbetalen. De Hanzebank beconcurreerde tijdens deze malaise nota bene haar eigen middenstand en ging vanwege haar grote en ongedekte kredieten enorme verliezen lijden. Ze was voorbij gegaan aan haar taak als middenstandsbank en gaan redeneren als een grootbank. Desondanks handhaafde de directie maximale dividenden en tantièmes. De jaarverslagen gaven een geflatteerd beeld. Want koste wat kost moest het imago van de succesvolle bank worden gehandhaafd, in de hoop op betere tijden.
Op zaterdag 16 juni 1923 vroeg De Hanzebank Den Bosch bij de rechtbank surséance van betaling.
Er ontstond een run en om half twaalf sloot men de kassa. Het publiek reageerde natuurlijk uiterst nijdig. ‘Er zijn zoo vele kleine mensen gedupeerd!’ Den Haag voelde desgevraagd niet voor steun, vanwege de verzuilde instelling van de bank en het wanbeleid. Intussen hadden bestuur en directie hun eigen belangen tijdig in veiligheid gebracht, onder meer bij de Boerenleenbank. Op 8 december 1923 sprak de rechter het faillissement uit.
Schandalen bleven de bank achtervolgen en maakten haar tot een affaire van grote proporties. Ofschoon De Hanzebank daar zelf ook niets meer aan kon doen, werden oude wonden weer opengereten toen bekend werd, dat nog in 1931 een curator en de chauffeur van de curatoren gearresteerd werden vanwege verduistering van enige fondsen.
In het Noordbrabants Historisch Jaarboek 9 van 1992 concludeerde P.J.V. Dekkers in zijn artikel ‘Opkomst en ondergang van de Hanzebank te ’s-Hertogenbosch, 1908-1923’: ‘Het succes van de bank betekende haar einde, doordat ze er niet mee wist om te gaan.’
In 2016 schrijft de website “de ondernemer” over een locatie in Oss en de geschiedenis van de bank:
Rampzalig voor ‘kleine man’Het verdwijnen van de Hanzebank in 1923 was rampzalig voor de ‘kleine man’, van wie velen hun spaargeld zagen verdampen. Het verdwijnen van het monumentale pand in 1984 was een aderlating voor het Osse monumentenbestand, de zoveelste. Het prachtige herenhuis was in 1890 gebouwd door Wilhelmus Anthonius Jurgens die er nooit gewoond heeft maar het verkocht het aan zijn zwager, de wijnhandelaar Aloysius Clercx. Van 1920 tot 1923 was het filiaal van de Hanzebank er gevestigd. Daarna woonde er het echtpaar P. van Loosbroek-De Bruin waarvan hij in 1969 overleed en zij in 1977. In september 1982 kwam het op de gemeentelijk monumentenlijst, in april 1984 verdween het uit het stadsbeeld.
De Hanzebank was opgericht in 1904 om de kleine middenstander krediet te verlenen. Het was een katholieke bank voor katholieke klanten, zoals de Boerenleenbank een katholieke bank was voor boeren. In 1907 dwong de regering af, in ruil voor krediet, dat de Hanzebank ook niet- katholieke klanten aannam. Het hoofdkantoor was in Den Bosch.
Na de Eerste Wereldoorlog was de Hanzebank de op één na grootste bank van Brabant. In 1919 had de bank 19 filialen en 65 correspondentschappen. Ook in Oss was een correspondentschap, dat in 1920 werd omgezet in een volwaardig filiaal. De bank adverteerde intensief in De Stad Oss. Niet zonder succes, want in 1921 hadden 1.200 spaarders samen maar liefst 3,6 miljoen gulden spaargeld ingelegd (rente 4 procent). Ook de gemeente Oss was klant. Ze opende twee rekeningen: een voor het gemeentelijk gasbedrijf en een voor het elektriciteitsbedrijf. Bovendien leende de gemeente 300.000 gulden voor een periode van 40 jaar.
Een mooi gebaar voor de klanten was ook het aanbod om kostbaarheden in bewaring te geven in de ‘brandvrije en inbraakvrije kluis’. Toen de slopers die in 1984 aantroffen, was de kluis leeg. Dat was hij natuurlijk al vanaf 1923, toen de Hanzebank onverwacht failliet ging. Er waren jarenlang valse jaarcijfers geproduceerd. Een bankbediende die op eigen houtje speculeerde met 9 miljoen bankgeld, had 264.000 gulden verspeeld en de directeur was ook frauduleus geweest.